"Teyze anne yarısıdır," "Teyze anne gibidir," veya "Teyze anne sayılır" gibi ifadeler, sadece güzel bir kültürel deyiş değil, aynı zamanda Peygamber Efendimiz (s.a.v.)'in hadis-i şeriflerine dayanan derin bir İslami geleneğin yansımasıdır.

Bu konu, fıkıh ve ahlak kitaplarında özel olarak ele alınır ve teyzenin, anne yokluğunda veya annenin yetersiz kaldığı durumlarda çocuğun terbiyesi ve velayeti üzerindeki hakkını gösterir.

1. Hadis-i Şerif Kaynağı: "Teyze Anne Menzilesindedir"

Bu deyişin temel kaynağı, Sahih Hadis kitaplarında geçen meşhur bir olaydır.

Hadis-i Şerif:

"Teyze (el-Hâle), anne menzilesindedir (yerindedir)."(Buhârî, Meğâzî, 35; Müslim, Cihâd, 82)

Bu hadis, esasen Hazreti Ali (r.a.), Hazreti Cafer (r.a.) ve Hazreti Zeyd bin Hârise (r.a.) arasında, Peygamberimiz'in vefatından sonra Mekke'den Medine'ye getirilen Hazreti Hamza (r.a.)'nın kızı Ammâre'nin velayeti hakkında çıkan anlaşmazlık üzerine söylenmiştir.

Olayın Özeti ve Hükmü:

1. Her üç sahabe de (Ali, Cafer ve Zeyd) yetim kalan Ammâre'nin velayetini üstlenmek istemiştir.

2. Cafer (r.a.)'in eşi, Ammâre'nin teyzesi (annesinin kız kardeşi) idi.

3. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), velayet konusunda karar verirken şöyle buyurmuştur: "O (Ammâre) Cafer'e aittir. Zira Teyze, anne menzilesindedir." (Bazı rivayetlerde "Teyze anne gibidir," şeklinde geçer.)

4. Bu hadis ile Peygamberimiz (s.a.v.), velayet hakkı ve duygusal bağlamda teyzeyi anne yerine koyan hukuki ve ahlaki bir ilkeyi belirlemiştir.

2. İslami ve Hukuki Anlamı

Hadis-i şerif, teyzenin sadece sevgi ve şefkat değil, aynı zamanda hukuki ve ahlaki bir sorumluluk taşıdığını gösterir:

• Fıkıhta Velayet Hakkı: Teyze, çocuğun velayet ve bakım hakkı konusunda, anneden sonra ve diğer akrabalardan önce gelir. Özellikle annenin vefatı, yokluğu veya bakıma engel bir durumu varsa, teyze, çocuğun eğitimi, bakımı ve himayesinde öncelikli söz sahibidir.

• Şefkat ve Merhamet: Hadisin gerekçesi, teyzenin çocuğa duyduğu fıtrî ve doğal sevgidir. Teyze, annenin kız kardeşi olduğu için, genetik ve duygusal olarak anneye en yakın kişidir ve bu nedenle anne şefkatinin en güçlü temsilcisidir.

3. Kültürel ve Ahlaki Yansıması

Bu hadis, Müslüman toplumlara "teyze" figürüne karşı özel bir saygı ve sevgi beslenmesini öğütlemiştir:

• Sıla-i Rahim (Akrabalık Bağlarını Güçlendirme): Teyze, çocuk için en güçlü sıla-i rahim (akrabalık bağlarını koruma) örneklerinden biridir. Teyzeyi ziyaret etmek, ona iyi davranmak ve annenin yokluğunda ona destek olmak büyük sevaptır.

• Hürmet ve Saygı: Teyzenin bu denli yüceltilmesi, Müslümanlara teyze, hala gibi yakın akrabalara saygı göstermenin, anne-babaya saygı göstermek kadar önemli olduğu bilincini aşılar.

Sonuç

"Teyze anne yarısıdır" deyişi, Peygamber Efendimiz'in (s.a.v.) bizzat söylediği bir hükümden (teyzenin anne menzilesinde oluşu) neşet eden, hem fıkhi (velayet) hem de ahlaki (şefkat ve hürmet) bir İslami kaidedir. Bu ifade, teyzenin bir çocuğun hayatındaki eşsiz, anneden sonra gelen en kutsal ve şefkatli rolünü vurgular.

Sevgi ve Selametle Pusula Ezan